- IM ilaç uygulama işleminde, 8 doğru kuralına (doğru hasta, doğru ilaç, doğru ilaç şekli, doğru doz, doğru yol, doğru zaman, doğru kayıt, doğru yanıt) uyulur.
- IM yolla verilen ilaçlar kas içine verilir.
- Normal yapıda bir bireyin kas dokusu, aşırı bir rahatsızlık duymadan 3 ml ilacı içine alabilir.
- Çocuk, yaşlı ve kaşektik hastalara verilebilecek ilaç miktarı ise en fazla 2 ml olmalıdır.
- IM yolla ilaç uygulamalarında 20- 23 numaralı, 2,5- 3,75 cm boyunda iğne kullanılır.
- İlacın kas dokusu içine bırakılması için dokuya giriş açısı 90 derece olmalıdır.
- Hastanın yaşı, klinik durumu, uygulanacak ilaç ve ilaç miktarı dikkate alınarak uygun olan enjeksiyon bölgesi seçilir.
- IM enjeksiyonlarda en güvenli ve en az ağrılı bölge ventrogluteal bölgedir.
- Enjeksiyon için sağlam bir doku seçilmeli ve kasın gevşemesi sağlanmalıdır. Kas enjeksiyonları bir süre devam edecekse, sıra ile yer değiştirmek doku yıkımını önler. Aksi halde, duyarlılığı artmış bölgeye enjeksiyon yapmak son derece ağrılı olur.
- • IM yolla verilen ilaçlar IV yola göre daha yavaş, SC yola göre daha hızlı emilir.
- IM enjeksiyon uygulanabilecek bölgeler ve kaslar:
Dorsogluteal Bölge (Arka Kalça Bölgesi):
Yetişkinlerde ve 3 yaş üzeri
çocuklarda kullanılır ve daha çok erişkinlerde tercih edilir. Bu bölgede
yer alan gluteus maksimus ve gluteus medius kasları enjeksiyon için kullanılır.
Bu kasların ilaç alma kapasiteleri fazla ve bölgedeki derinin ince
olması ise bir avantajdır. Ancak bu bölge kullanılırken iğnenin siyatik
sinirine, büyük trokantere ve büyük kan damarlarına rastlama ve komplikasyonlar
yaratma olasılığı olduğu unutulmamalıdır. Ayrıca, gevşek
dokulu derisi sarkmış kalçalarda enjeksiyon yerinin doğru olarak saptanması
zordur. Bu bölgede enjeksiyon bölgesini tespit etmek için 2 farklı
Ventrogluteal Bölge (Yan Kalça Bölgesi):
Gluteus medius kası, altında
bulunan gluteus minimus kasının üzerini örter. Böylece bu iki kas bu kü-
çük alanda, yeterince derinliği olan bir kas dokusu oluşturur. Bu bölge
yetişkinlerde, çocuklarda ve kaşektik hastalarda kullanılabilir. Bu enjeksiyon
için hasta sırt üstü, yüz üstü ya da yan yatabilir. Uygulayıcı için en
rahat pozisyon, yan yatış pozisyonudur. Kalça kaslarının gevşemesi için
yan yatan hastanın üst bacağını bükerek alt bacağını önüne alması, sırt
üstü yatan hastanın ise dizlerini bükmesi, yüz üstü yatan hastanın ise baş
parmakları birbirine bakacak şekilde ayaklarını içe çevirmesi gerekir. Enjeksiyon
bölgesinin saptanması için hemşire hastanın sağ kalçasında sol
elini, sol kalçasında sağ elini kullanmalıdır. El ayasının alt kısmı büyük
trokantere yerleştirilir. Baş parmak hastanın kasığını gösterirken diğer
dört parmak hastanın başını gösterir. İşaret parmağı anteriyor süperiyor
ilyak spinaya yerleştirilir. Orta parmak mümkün olduğu kadar arkaya
doğru açılır ve ilyak kristaya dokunur. Böylece işaret, orta parmak ve
ilyak kristayla sınırlı bir üçgen alan oluşturulur Bu küçük alan sinir, damar
ve kemik dokusundan uzak olan enjeksiyon bölgesidir.
Laterofemoral Bölge:: Vastus lateralis ve Rektus femorus kaslarını kapsayan
bölgedir
a. Vastus lateralis kası: Üst bacağın ön dış yanında uzun bir şerit halinde
yer alan, iyi gelişmiş bir kastır. Bu kas küçük çocuklar ve sık enjeksiyon
yapılan yetişkinlerde kullanılır. Enjeksiyon yerinin saptanabilmesi için, büyük trokanterin 10 cm altına ve dizde lateral femoral kondilin 10 cm
üstüne, birbirine paralel iki yatay çizgi çizilir. Lateral femoral kondilin
üzerindeki yatay çizginin sınırları, bacağın o bölümündeki enine göre
belirlenir. Bu yatay çizgiye her iki ucundan çizilen dikey çizgiler, büyük
trokanterin altındaki yatay çizgi ile kesişir. Böylece bir dikdörtgen elde
edilmiş olur. Bu dikdörtgen, birbirine paralel ve eşit aralıklarda olan,
iki yatay ve iki dikey çizgi ile, dokuz eşit dikdörtgene bölünür. Bacağın
dış yanında kalan ortadaki dikdörtgenin alanı enjeksiyon için uygun
bölgedir. Küçük çocuklarda ise üst sınır büyük trokanter, alt sınır diz
kabul edilerek bölme işlemi uygulanır. Hasta sırt üstü yatarken dizlerini
hafif bükerse, vastus lateralis kası gevşer. Oturur pozisyonda iken
de enjeksiyon yapılabilir. Küçük çocuklara ve kaşektik hastalara enjeksiyon
yapılırken kasın kavranması, ilacın kasa verilmesini kolaylaştırır.
b. Rektus femorus kası: Üst bacağın ön yüzünde yer alan kas olup, çocuk
ve bebeklerde kullanılır. Vastus lateralis kasında olduğu gibi rektus
femorus kasına da enjeksiyon yapılırken bacağın ön yüzü eşit dikdörtgenlere
ayrılır. Bacağın ortasında kalan dikdörtgenlerden en ortada
olan dikdörtgenin alanı enjeksiyon için kullanılır. Enjeksiyon hasta
sırt üstü yatarken ya da otururken uygulanabilir. Bebek ve kaşektik
bireylerde kas kavranır, normal ve şişman bireylerde deri bastırılarak
gerilir.
Deltoid kası: Üst kolun dış yan yüzeyinde yer almaktadır. Yetişkinlerin
ve çocukların çoğunda bu kas yeterince gelişmemiştir. Bu kas yalnızca
yetişkinlerde ve diğer kasların kullanılamadığı durumlarda ve az miktardaki
ilaçların enjeksiyonunda kullanılır. Enjeksiyon bölgesinin saptanması
için, akromiyon prosesin alt kenarına boydan boya çizilen çizginin
iki uç noktası ile kolun dış yan yüzünde aksilla hizasında çizilen çizginin
orta noktası birleştirilir. Meydana gelen üçgenin merkezi tam enjeksiyon
noktasıdır (Bkz. Şekil 4). Bu nokta bireyin yapısına bağlı olarak, akromiyon
prosesin yaklaşık 2,5- 5 cm altındadır. Enjeksiyon için hasta kolunu
gevşekçe yana bırakmalı ve dirsekten bükmelidir. Enjeksiyon, hasta yatar
ya da oturur pozisyonda iken uygulanabilir. Pasif el ile deltoid kas kavranır
ve 90° lik açı ile dokuya girilir. Bu kasın emilim yeteneği az olduğu
için 1ml’ den fazla ilaç verilmemelidir.
Triseps (üçbaşlı) Kası: Kısa başı, üst kolun arka yüzünde yer alır. Radyal
sinir yaralanmalarına neden olabileceğinden bu kasa enjeksiyon önerilmez.
Ancak hiçbir kasa enjeksiyon yapılamıyorsa bu kas kullanılabilir ve
bu durumda doğru yerin saptanması çok önemlidir. Bu kasa enjeksiyon
genelde ağrılıdır. Yerin saptanabilmesi için akromiyon proses ile dirsekte
ulnanın olekranon prosesi arasında bir hat çizilir. Bu hat üç eşit parçaya
bölünerek ortada kalan kısım enjeksiyon için kullanılır. Hasta oturur yada yatar pozisyonda olabilir. Hastanın kolu gevşekçe yanda durmalı ve
dirsekten bükülmelidir. Enjeksiyon için kas dokusu kavranarak küçük
iğne ile girilmeli ve az miktarda ilaç verilmelidir.
